Od 1 grudnia 2021r. kolejny przełom w sądowych postępowaniach restrukturyzacyjnych w Polsce

Historia

Pierwsze dwadzieścia lat XXI wieku cechował stabilny rozwój światowej i polskiej gospodarki zaburzany jedynie okresowymi turbulencjami po upadku banku Lehmann Brothers 15 września 2008 roku. Z kolei rok 2020 przyniósł pandemię COVID-19, która zdezorganizowała życie społeczne i gospodarcze większości państw świata, w tym polskiej.

Ustawa Prawo restrukturyzacyjne sygnałem początku zmian

Przedsiębiorcy niewypłacalni lub zagrożeni niewypłacalnością mogli do 31 grudnia 2015 r. wesprzeć dotyczące ich działania restrukturyzacyjne przepisami ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze, które zawierało dwa rozwiązania umożliwiające przedsiębiorcy uniknięcie upadłości i powrót do funkcjonowania na rynku. Pierwsze to ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu, drugie to postępowanie naprawcze wobec przedsiębiorców zagrożonych niewypłacalnością. Oba rozwiązania były rzadko wykorzystywane w latach 2003–2015, a ich skuteczność była praktycznie zerowa, co przedstawiono w licznych publikacjach.

Głosy ze strony organizacji zrzeszających przedsiębiorców, wypowiedzi świata nauki oraz negatywne statystyki skłoniły Ministra Sprawiedliwości do podjęcia prac ukierunkowanych na wdrożenie nowszych rozwiązań. Od 1 stycznia 2016 r. obowiązuje ustawa z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne, która wprowadziła cztery postępowania restrukturyzacyjne:

• zatwierdzenie układu,
• przyśpieszone postępowanie układowe,
• postępowanie układowe,
• postępowanie sanacyjne.

Celem ustawy jest umożliwienie zadłużonemu przedsiębiorcy zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku ostatniego z wymienionych postępowań – przeprowadzenie działań sanacyjnych. Restrukturyzacja jest zdecydowanie korzystniejsza niż likwidacja w drodze procedur upadłościowych. Nadto uzyskała ustawowy prymat.

W latach 2016–2019 postępował stopniowy wzrost zainteresowania ze strony przedsiębiorców przepisami ustawy Prawo restrukturyzacyjne. Warto podkreślić, że był to też bardzo dobry okres dla polskiej gospodarki.

Źródło: Monitor Sądowy i Gospodarczy i www.coig.com.pl

Liczba postępowań restrukturyzacyjnych

Liczba otwieranych postępowań restrukturyzacyjnych rosła z każdym rokiem
i zbliżała się do liczby upadłości, która z kolei w tych latach ustabilizowała się.

Źródło: Monitor Sądowy i Gospodarczy i www.coig.com.pl

Najpopularniejsze postępowania

Największym zainteresowaniem cieszyły się dwa postępowania:

• Przyśpieszone postępowanie układowe – wskazane dla przedsiębiorców zainteresowanych sprawnym zawarciem układu z wierzycielami.
• Postępowanie sanacyjne – zgodnie z intencją ustawodawcy ma na celu nie tylko restrukturyzację przedsiębiorstwa w drodze zawarcia układu z wierzycielami, lecz także przeprowadzenie działań sanacyjnych przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli.

W 2015 r., według danych z Monitora  Sądowego i Gospodarczego, ogłoszono łącznie 101 upadłości z możliwością zawarcia układu i postępowań naprawczych, a w 2019 r. otwarto 465 postępowań restrukturyzacyjnych. Ponad czterokrotny wzrost liczby tych postępowań był spowodowany częstymi wypowiedzeniami ekspertów w mediach, na forum organizacji zrzeszających przedsiębiorców oraz w instytucjach wspierających przedsiębiorczość w Polsce, które promowały skorzystanie z rozwiązań zawartych w ustawie Prawo restrukturyzacyjne.

Ustawa Prawo restrukturyzacyjne nie rozwiązała kluczowego problemu, który dotyka polskich, niewypłacalnych przedsiębiorstw, jakim jest brak funduszy i instytucji wspierających je finansowo. Ustawodawca, co prawda w art. 26 ustawy Prawo restrukturyzacyjne zobowiązał nadzorcę sądowego do informowania przedsiębiorcy o ich dostępnych źródłach, lecz niestety jest to martwy przepis. Brak na rynku podmiotów zainteresowanych komercyjnym wsparciem firm, które znalazły się w kryzysie finansowym przenosi się na niższy wskaźnik zawartych układów z wierzycielami.

Dyrektywa z 20 czerwca 2019r. Parlamentu Europejskiego

Równolegle z wdrażaniem w Polsce zmian legislacyjnych dotyczących postępowań przeznaczonych dla przedsiębiorców w trakcie kryzysu, na forum Parlamentu Europejskiego toczyła się debata dotycząca ujednolicenia i udoskonalenia tych działań we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej. Jej efektem było przyjęcie 20 czerwca 2019 r. przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej Dyrektywy 2019/1023 w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umarzania długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umarzania długów. Jej celem jest harmonizacja przepisów regulujących powyższe dziedziny w poszczególnych państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Dyrektywa zwraca uwagę na trzy istotne zagadnienia:

• zapewnienie dostępu do narzędzi wczesnego ostrzegania,
• restrukturyzacja zapobiegawcza,
• umorzenie długów – mechanizm drugiej szansy.

Dyrektywa 2019/1023 szeroko opisuje pojęcie narzędzi wczesnego ostrzegania. Obejmują one nie tylko instrumenty wielopłaszczyznowej, zaawansowanej analizy ekonomicznej, ale również jednostkowe impulsy mogące świadczyć o zbliżającym się zagrożeniu. Zgodnie z art. 4 Dyrektywy w przypadku prawdopodobieństwa niewypłacalności członkowie UE mają obowiązek umożliwić przedsiębiorcom przeprowadzenie procesu restrukturyzacji na wczesnym jej etapie, co powinno ograniczyć liczbę likwidacji firm.

Uproszczone postępowanie o zatwierdzenie układu

Pandemia COVID-19, która począwszy od marca 2020 r. dotknęła gospodarek wszystkich krajów świata wywołała kryzysy, co przeniosło się bezpośrednio na funkcjonowanie większości przedsiębiorstw.

Polski ustawodawca, wychodząc naprzeciw dramatycznej sytuacji wielu przedsiębiorców, przyjął ustawę z dnia 19 czerwca 2020r. O dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz
o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19.

Ustawa wprowadziła piąty tryb postępowania restrukturyzacyjnego – uproszczone postępowanie o zatwierdzenie układu. Koncepcja w dużej mierze opiera się o rozwiązania przyjęte w dyrektywie z 20 czerwca 2019 r., które okazały się ,,prorocze’’.

Trudna sytuacja przedsiębiorców wywołana paraliżem gospodarki skutkowała bardzo wieloma obwieszczeniami o otwarciu uproszczonego postępowania o zatwierdzenie układu.

Źródło: www.coig.com.pl

W pierwszym półroczu 2021r. uproszczone postępowanie o zatwierdzenie układu zdominowało postępowania naprawcze wspierane przepisami prawa.

Podsumowanie

Liczba 1.250 otwartych uproszczonych postępowań o zatwierdzenie układu w trakcie pierwszego roku funkcjonowania ustawy potwierdza celowość tego rozwiązania. Pandemia COVID-19 spowodowała przełom w formule postępowań restrukturyzacyjnych, które, jak wskazują statystyki, „opuszczają mury sądów”. Ciężar odpowiedzialności za otwarcie postępowania i nadzór nad jego przebiegiem spoczywa aktualnie na nadzorcy układu – licencjonowanym doradcy restrukturyzacyjnym.

Kolejny przełom

Od 1 grudnia 2021r. nastąpiło przeniesienie uproszczonego postępowania o zatwierdzenie układu do ustawy Prawo restrukturyzacyjne. Dalej czytaj:

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne

Andrzej Głowacki

06.12.2021 r.